ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ 2024-2025
1. Εξεταζόμενο μάθημα: Εισαγωγή στην Ψυχολογία
ΘΕΜΑ:
α) Δώστε έναν συνοπτικό ορισμό για την αντιληπτική επιβεβαίωση και πώς επηρεάζει την συμπεριφορά του ατόμου.
Απάντηση:
Η Αντιληπτική Επιβεβαίωση (perceptual confirmation) είναι η τάση των ατόμων να ερμηνεύουν πληροφορίες και γεγονότα με τρόπο που επιβεβαιώνει τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις, στάσεις ή προσδοκίες τους. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι συχνά προσέχουν, θυμούνται και δίνουν έμφαση σε πληροφορίες που συμφωνούν με τις αντιλήψεις τους, ενώ αγνοούν ή υποβαθμίζουν αντικρουόμενες/αντίθετες πληροφορίες.
Αυτή η διαδικασία επηρεάζει τη συμπεριφορά του ατόμου, καθώς μπορεί να ενισχύσει στερεότυπα, να οδηγήσει σε προκατειλημμένες αποφάσεις και να περιορίσει την ανοιχτότητα σε νέες εμπειρίες ή απόψεις. Για παράδειγμα, ένα άτομο που πιστεύει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι επιβλαβή για την ψυχική υγεία μπορεί να εστιάζει μόνο σε άρθρα και έρευνες που υποστηρίζουν αυτή την άποψη, αγνοώντας στοιχεία που δείχνουν θετικά αποτελέσματα.
Υποερώτημα :
β) Πώς σχετίζεται η αντιληπτική επιβεβαίωση με την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς ;
Απάντηση:
Η αντιληπτική επιβεβαίωση μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς, καθώς επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο ερμηνεύει τις προθέσεις και τις πράξεις των άλλων. Συγκεκριμένα:
Παρερμηνεία προθέσεων : Άτομα με προϋπάρχουσες αρνητικές πεποιθήσεις ή προσδοκίες μπορεί να εκλαμβάνουν ουδέτερες ή αμφίσημες συμπεριφορές ως απειλητικές ή εχθρικές. Αυτή η αντίληψη μπορεί να ενεργοποιήσει αμυντικές ή επιθετικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, ένα άτομο που πιστεύει ότι οι άλλοι το απορρίπτουν μπορεί να αντιδράσει επιθετικά σε απλές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Ενίσχυση στερεοτύπων : Αν κάποιος έχει στερεοτυπικές αντιλήψεις (π.χ. ότι ορισμένες ομάδες είναι επικίνδυνες ή εχθρικές), η αντιληπτική επιβεβαίωση μπορεί να τον οδηγήσει να προσέχει μόνο τα περιστατικά που ενισχύουν αυτές τις πεποιθήσεις. Αυτό μπορεί να προκαλέσει προληπτική ή αδικαιολόγητη επιθετικότητα προς τα μέλη αυτών των ομάδων.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία : Η πεποίθησην ενός ατόμου ότι κάποιος θα του φερθεί επιθετικά μπορεί να το ωθήσει να συμπεριφερθεί πρώτος με εχθρικό τρόπο, προκαλώντας τελικά την επιθετική αντίδραση που φοβόταν. Έτσι, η αντιληπτική επιβεβαίωση ενισχύει τον κύκλο επιθετικότητας.
Διαστρέβλωση κοινωνικών σημάτων : Η τάση να βλέπει κανείς τα ουδέτερα ή θετικά κοινωνικά σήματα ως αρνητικά μπορεί να αυξήσει την εσωτερική ένταση και να οδηγήσει σε εκρήξεις θυμού ή επιθετικότητας.
Συνολικά, η αντιληπτική επιβεβαίωση μπορεί να ενισχύσει την επιθετική συμπεριφορά, διαστρεβλώνοντας την αντίληψη των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και επιβεβαιώνοντας αρνητικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς.
2. Εξεταζόμενο μάθημα: Ιστορία της Ψυχολογίας
ΘΕΜΑ:
Σε ποιον Ψυχολόγο αποδίδεται η εισαγωγή του όρου “Κλινική Ψυχολογία” κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα ;
Απάντηση :
Ο όρος “Κλινική Ψυχολογία” αποδίδεται στον Αμερικανό ψυχολόγο Lightner Witmer. Ο Witmer εισήγαγε τον όρο το 1896, όταν ίδρυσε το πρώτο ψυχολογικό κλινικό κέντρο στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Αν και ο όρος καθιερώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, η ανάπτυξη της Κλινικής Ψυχολογίας ως επιστημονικού και επαγγελματικού πεδίου εξελίχθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Ο Witmer επικεντρώθηκε στη διάγνωση και θεραπεία μαθησιακών δυσκολιών και προβλημάτων συμπεριφοράς, θέτοντας τα θεμέλια για την εφαρμογή της ψυχολογίας σε κλινικά πλαίσια.
Υποερώτημα :
Ποια ήταν τα επιτεύγματα του ;
Απάντηση :
Ο Lightner Witmer υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της Κλινικής Ψυχολογίας και η συνεισφορά του στο πεδίο της ψυχολογίας υπήρξε καθοριστική. Τα κυριότερα επιτεύγματά του περιλαμβάνουν:
- Ίδρυση της πρώτης Ψυχολογικής Κλινικής (1896)
Ο Witmer ίδρυσε την πρώτη ψυχολογική κλινική στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, εστιάζοντας στη διάγνωση και θεραπεία μαθησιακών δυσκολιών και προβλημάτων συμπεριφοράς σε παιδιά. Αυτή η κίνηση σηματοδότησε τη μετάβαση της ψυχολογίας από καθαρά θεωρητικό πεδίο σε εφαρμοσμένο.
- Εισαγωγή του όρου “Κλινική Ψυχολογία”
Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο “Κλινική Ψυχολογία”, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για εφαρμογή της ψυχολογικής γνώσης στην κατανόηση και αντιμετώπιση ψυχολογικών δυσκολιών.
- Εστίαση στη διάγνωση και παρέμβαση
Ο Witmer ανέπτυξε καινοτόμες μεθόδους διάγνωσης και παρέμβασης για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, συνδυάζοντας ψυχολογικά τεστ και εκπαιδευτικές στρατηγικές. Έδωσε έμφαση στην εξατομικευμένη παρέμβαση, κάτι που αποτέλεσε τη βάση για τη σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση.
- Ίδρυση του επιστημονικού περιοδικού The Psychological Clinic (1907)
Ο Witmer ίδρυσε το πρώτο επιστημονικό περιοδικό αφιερωμένο στην Κλινική Ψυχολογία, το The Psychological Clinic, μέσω του οποίου προώθησε τη διάδοση έρευνας και πρακτικών μεθόδων στην ψυχολογική αξιολόγηση και παρέμβαση.
- Διαφοροποίηση της Κλινικής Ψυχολογίας από την Ψυχιατρική
Ο Witmer υποστήριξε ότι η Κλινική Ψυχολογία έπρεπε να βασίζεται στην επιστημονική μελέτη της συμπεριφοράς και όχι μόνο στη βιοϊατρική προσέγγιση της Ψυχιατρικής. Εστίασε στην εκπαιδευτική και ψυχολογική υποστήριξη, αποφεύγοντας ιατρικές ή φαρμακευτικές παρεμβάσεις.
- Έμφαση στην πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση
Πίστευε στη σημασία της πρώιμης αναγνώρισης και αντιμετώπισης των προβλημάτων, ώστε να προλαμβάνονται πιο σοβαρές δυσκολίες στην ενηλικίωση. Αυτό αποτέλεσε θεμέλιο για την ανάπτυξη προληπτικών και πρώιμων παρεμβάσεων στην ψυχολογία.
- Συμβολή στην εκπαίδευση και κατάρτιση ψυχολόγων
Ο Witmer έθεσε τις βάσεις για την εκπαίδευση των κλινικών ψυχολόγων, τονίζοντας τη σημασία της πρακτικής άσκησης και της εμπειρικής εφαρμογής των θεωρητικών γνώσεων.
Συνολική Συνεισφορά
Ο Lightner Witmer θεμελίωσε την Κλινική Ψυχολογία ως εφαρμοσμένο και επιστημονικό κλάδο, δίνοντας έμφαση στη διάγνωση, την παρέμβαση και την πρόληψη ψυχολογικών δυσκολιών, ιδιαίτερα στα παιδιά. Οι ιδέες και οι πρακτικές του αποτέλεσαν τη βάση για τη σύγχρονη πρακτική της Κλινικής Ψυχολογίας.
Υποερώτημα :
Πώς συνέβαλε το έργο του στην εμφάνιση του μοντέλου του επιστήμονα – επαγγελματία ;
Απάντηση :
Το έργο του Lightner Witmer συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση του μοντέλου του επιστήμονα – επαγγελματία (scientist-practitioner model), το οποίο εδραιώθηκε αργότερα επίσημα στο πεδίο της Κλινικής Ψυχολογίας. Το μοντέλο αυτό προωθεί την ισόρροπη σύνδεση της επιστημονικής έρευνας με την κλινική πρακτική, διασφαλίζοντας ότι οι ψυχολόγοι είναι τόσο καταρτισμένοι στην έρευνα όσο και στην εφαρμογή θεραπευτικών παρεμβάσεων. Η συμβολή του Witmer σε αυτή την εξέλιξη ήταν πολύπλευρη:
- Ενσωμάτωση της επιστημονικής έρευνας στην κλινική πρακτική
Ο Witmer υποστήριξε ότι η ψυχολογική παρέμβαση πρέπει να βασίζεται σε εμπειρικά δεδομένα και επιστημονική μελέτη. Στην κλινική του εργασία, χρησιμοποιούσε μεθόδους αξιολόγησης και παρέμβασης που στηρίζονταν στην επιστημονική έρευνα, θέτοντας τις βάσεις για την ιδέα ότι η κλινική πράξη πρέπει να καθοδηγείται από επιστημονικά τεκμήρια.
- Έμφαση στην εξατομικευμένη διάγνωση και παρέμβαση
Ο Witmer σχεδίαζε εξατομικευμένα προγράμματα αξιολόγησης και παρέμβασης, συνδυάζοντας επιστημονικά εργαλεία με πρακτικές εφαρμογές. Αυτή η προσέγγιση ανέδειξε τη σημασία της σύνδεσης θεωρίας και πράξης, κάτι που αποτελεί βασική αρχή του μοντέλου του επιστήμονα – επαγγελματία.
- Ίδρυση του περιοδικού The Psychological Clinic
Μέσω της έκδοσης του επιστημονικού περιοδικού The Psychological Clinic, ο Witmer προώθησε τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης και των εφαρμογών της, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ έρευνας και πρακτικής. Αυτό ενίσχυσε την ιδέα ότι οι επαγγελματίες ψυχολόγοι πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τις νέες έρευνες και να εφαρμόζουν επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις.
- Εκπαίδευση και κατάρτιση κλινικών ψυχολόγων
Ο Witmer τόνισε τη σημασία της εκπαίδευσης των ψυχολόγων τόσο στην έρευνα όσο και στην κλινική πρακτική. Υποστήριξε την ανάγκη για διεπιστημονική κατάρτιση, προάγοντας την ισορροπία μεταξύ θεωρητικής γνώσης και πρακτικών δεξιοτήτων, μια βασική αρχή του μοντέλου του επιστήμονα – επαγγελματία.
- Πρόληψη και πρώιμη παρέμβαση με επιστημονική βάση
Η έμφαση που έδωσε στην πρόληψη και την πρώιμη παρέμβαση στηρίχθηκε σε εμπειρικά δεδομένα και μελέτες. Αυτή η επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση αποτέλεσε πρόδρομο της σημερινής evidence-based πρακτικής, η οποία είναι βασικός πυλώνας του μοντέλου.
- Διαφοροποίηση από την Ψυχιατρική και έμφαση στην επιστημονική μεθοδολογία
Ο Witmer διαφοροποιήθηκε από την Ψυχιατρική, η οποία στηριζόταν περισσότερο σε ιατρικά και φαρμακευτικά μοντέλα, προτείνοντας μια πιο επιστημονική και ψυχολογική προσέγγιση στην κατανόηση και διαχείριση των ψυχολογικών προβλημάτων.
Ολοκληρώνοντας, ο Lightner Witmer, μέσα από τη σύνδεση της επιστημονικής έρευνας με την πρακτική εφαρμογή, έθεσε τις βάσεις για το μοντέλο του επιστήμονα – επαγγελματία. Η προσέγγισή του αποτέλεσε το πρότυπο για την εξέλιξη της Κλινικής Ψυχολογίας, η οποία απαιτεί από τους επαγγελματίες να είναι ταυτόχρονα ερευνητές και θεραπευτές. Αυτό το μοντέλο καθιερώθηκε επίσημα στο Συνέδριο του Boulder το 1949, αλλά η φιλοσοφία του Witmer αποτέλεσε το θεμέλιο για την ανάπτυξή του.
3. Εξεταζόμενο μάθημα: Ψυχολογία της Προσωπικότητας
ΘΕΜΑ:
Περιγράψτε συνοπτικά την μέθοδο που χρησιμοποίησε ο Walter Mischel, για να διερευνήσει την ικανότητα “αναβολή ικανοποίησης” στα παιδιά .
Απάντηση :
Ο Walter Mischel διερεύνησε την ικανότητα της αναβολής ικανοποίησης (delay of gratification) μέσω του διάσημου πειράματος με τα Marshmallows (Marshmallow Test) τη δεκαετία του 1960 στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
Περιγραφή της Μεθόδου :
Δείγμα: Το πείραμα πραγματοποιήθηκε με παιδιά ηλικίας 3 έως 5 ετών, κυρίως από το νηπιαγωγείο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.
Διαδικασία:
Κάθε παιδί τοποθετούνταν σε ένα δωμάτιο μόνο του, μπροστά από ένα τραπέζι.
Στο τραπέζι υπήρχε ένα γλυκό (συνήθως ένα marshmallow ή κάποιο άλλο σνακ που επιθυμούσε το παιδί).
Ο ερευνητής εξηγούσε στο παιδί ότι μπορούσε είτε:
Να φάει το γλυκό αμέσως, ή
Να περιμένει μέχρι να επιστρέψει ο ερευνητής και τότε θα έπαιρνε δύο γλυκά.
Ο ερευνητής αποχωρούσε και παρατηρούσε τη συμπεριφορά του παιδιού από κάμερα ή καθρέφτη μονής όψης.
Η αναμονή διαρκούσε περίπου 15 λεπτά.
Παρατηρήσεις:
Ο Mischel κατέγραφε πώς τα παιδιά αντιμετώπιζαν τον πειρασμό (π.χ. απέστρεφαν το βλέμμα, τραγουδούσαν, έπαιζαν με τα χέρια τους).
Κάποια παιδιά κατάφερναν να περιμένουν, ενώ άλλα επέλεγαν την άμεση ικανοποίηση.
Μακροχρόνια παρακολούθηση:
Ο Mischel και οι συνεργάτες του παρακολούθησαν τα παιδιά για πολλά χρόνια, εξετάζοντας τη σύνδεση της ικανότητας αναβολής ικανοποίησης με την ακαδημαϊκή επιτυχία, την αυτορρύθμιση, την κοινωνική συμπεριφορά και τη γενικότερη ευημερία στην ενήλικη ζωή.
Με αυτή την πειραματική μέθοδο ο Mischel έδειξε ότι η ικανότητα για αυτοέλεγχο και αναβολή ικανοποίησης συνδέεται με καλύτερα αποτελέσματα σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως η σχολική επίδοση, η κοινωνική συμπεριφορά και η διαχείριση άγχους.